Je weet dat je studenten in huis hebt als…
… je na een middag en avond werken laat het licht uit doet en uitgeput naar bed gaat, en je zonen je op de trap passeren om hun diner te gaan bereiden. Met de geur van friet en shoarma viel ik in slaap.
Hebben jullie ook zo’n ervaring?
De heenweg zang en dans. De terugweg stilte en verbijstering. Opperste armoede. Maar ook vastberadenheid, kennis en liefde. De leerkrachten strijden dagelijks om de kinderen van Malawi een betere toekomst te geven. Of zijn het strijdkrachten die leren? Respect!
Maar laat ik bij het begin beginnen. Na het gezamenlijk ontbijt vertrekken we om half acht weer naar het Emmanuel Teacher Teaching College. Vandaag is de dag dat onze studenten hun twin gaan ontmoeten. Als het wachten haast teveel wordt, horen we de bus aankomen. Niet door het motorgeronk, maar door het vrolijke en uitbundige gezang. Iedereen veert op. Een wave van knuffels over en weer vloeit door de lange rij. De koppels verspreiden zich over het terrein van TTC, foto’s van thuis breken de barrière. Dan scheiden onze wegen weer even en gaan we naar het technieklokaal voor een workshop. Teacher Mr. Maganga blijkt een charismatisch man te zijn. Hij vertelt honderduit over zijn passie TALULAR:
Teaching
And
Learning
Using
Locally
Available
Resources
Mr. Maganga geeft les met en over natuurlijke materialen, maakt gratis leermiddelen. Het is belangrijk om niet van de overheid afhankelijk te zijn voor fondsen en spullen. Met verbeelding en creativiteit kom je heel ver. Kartonnen dozen, maisstengels, kroonkurken, rietstengels – je kunt het zo gek niet bedenken of hij kan er iets mee.
Zijn vrouw, zo vertelt hij, werd er helemaal gek van; ze konden nergens meer heen zonder dat Mr. Maganga beladen met spullen terug kwam. Inmiddels is ook Mrs. Maganga aangestoken door het TALULAR virus en helpt ze volop mee. Duurzaamheid ten top!
De twins! De twins komen er weer aan! Helaas zijn niet alle Malawiaanse studenten verschenen. Ze moeten vaak van ver komen en hebben in de vakantie geholpen met de oogst. De leiding van Edukans springt er handig op in en herziet de verdeling. Al gauw zijn de koppels en trio’s, soms kwartetten in diepe gesprekken verwikkeld.
Lunch – kip met rijst en bonen, daarna een gezamenlijke workshop Cooperative Learning van Yanoula, en dan stappen we in de bussen. Vandaag begeleid ik de reisgroep van Rik. Myriam zit naast me, en naast haar Linda, haar twin. Moeder van drie kinderen, 48 jaar. De andere Malawiaanse meiden gaan helemaal los op de tropische klanken die de chauffeur de bus in slingert en ook Marieke en Anne springen op. De bus deint op en neer en we lachen tot we omvallen. Mensen langs de kant van de weg schudden hun hoofd, onze meiden schudden hun achterwerk.
De sfeer verandert snel als we aankomen bij de school van Mthandiza. Ik schrik me rot van het onderkomen van de twins. Beton, grauw, vervallen, geen stromend water, geen elektriciteit. De wc een vierkant hok met een gangetje dat kronkelend leidt naar het gat in de grond. Vooral balans houden, denk ik, je bril niet verliezen en en dan weer gauw naar buiten. Het is nog vakantie. Er zijn meer honden dan kinderen deze middag, er is niemand van de leiding. Maar de moed van deze twins veegt wat van de hopeloosheid weg. Na een jaar bij de TTC vergt het heel wat kracht, doorzettings- en uithoudingsvermogen om hier het tweede jaar van hun studie door te brengen. Commitment. Compassion. Wat een kanjers!
Een paar kinderen vatten moed en komen een kijkje nemen. De lokalen voor de jongste learners zijn leeg. Resten papier zijn de schaduw van het onderwijsmateriaal dat hier gehangen heeft. De studenten vertellen dat ze niets kunnen laten hangen, omdat dat toch de volgende ochtend weg is. In de hogere lokalen staan wel banken. Een betonnen raamwerk laat wat licht binnen. Het geheel doet naargeestig aan. Hoe zou het hier zijn als de zon een gouden glans aan alles geeft? Als de kinderen er zijn? Reikhalzend kijken we er naar uit. Morgen de eerste lesdag.
Klik voor meer verhalen over Afrika.
Slaap, waar ben je toch naar toe gegaan? Vind je mij niet meer aardig? Snurk ik te hard misschien? Ik mis je steeds meer, voel me niet lekker zonder jou. Je zult vast een goede reden hebben om mij te ontwijken. Misschien is het wel goed voor mij, zitten mijn hersenen te vol met indrukken die niet in een droom verwerkt kunnen worden. Omdat ze echt zijn, werkelijkheid zijn. Slaap, waar je ook bent, je kunt altijd terug naar huis komen. Ik heb nu genoeg gewaakt. Ik wil weer in je armen liggen.
Midden in de nacht word ik wakker. Het lijkt alsof ik stik, alsof mijn longen vol zitten. De klamboe komt dreigend naderbij, zijn bescherming verandert in beklemming. Ik duik onder het dunne gaas door en snak naar adem. Het is vreselijk benauwd, alle ramen zitten potdicht. Geen mug te bekennen; die zijn wel wijzer dan in deze stroperige lucht te verblijven. Als het hoesten bedaard is, check ik de tijd. Kan ik al gaan douchen? Maar nee, het is pas 23 uur! Gelaten wurm ik me weer onder het gordijn door en probeer een goede slaaphouding te vinden. Het ene kussen is veel te dik, de twee andere veel te klein en dun. Dan klopt mr. Sandman aan en neemt me mee. Mee naar een nieuwe dag: dag twee in Malawi.
Ik spoel het ontbijt van witbrood, een gebakken eitje en ongegeten rijstepap (melk of water, that’s the question) weg met twee mokken hete thee. Buiten grijpt iedereen drie flesjes Mkokomo water en kiest dan het vervoer: de grote bus of het kleine busje. Spencer rijdt rustig door de straten van Lilongwe. Er is geen tijd om te praten, we moeten kijken! Een ongewoon schouwspel verlevendigt het asfalt en de rode aarde. Afrikaners lopen af en aan, hele vrachten op hun hoofd. Fietsen balanceren grote stapels hout op de bagagedrager. De open laadbak van een vrachtwagen is volgestouwd met arbeiders. Ze kijken met grote ogen naar de bus blanken, witten, die hen voorbij rijdt. Woest zwaaien ze als er een foto gemaakt wordt. Kinderen in schooltenue, marktkramen met fruit, groenten, maar ook met stoelen, fauteuils en zelfs grafkisten. Het is een komen en gaan, en iedereen lijkt een doel te hebben.
We hotsknotsen over de weg naar het Emmanuel Teacher Training College, de bus doorwaadt een grote poel. De zon is warm, al is het pas acht uur, of half negen. Ik ben alle besef van tijd kwijt doordat ik horloge noch gsm bij me heb. Na een uitgebreide rondleiding is het tijd voor thee, en daar ontmoeten we dan eindelijk de pabostudenten. Eerstejaars zijn het, en dolenthousiast. Ik maak kennis met Juliette, een knappe jonge meid die heel knuffelig is. Aanraken is hier heel gewoon, gewenst zelfs. En ik vind het geweldig. De reisgroepen worden gesplitst en volgen ieder een les. Ik sluit me aan bij Suzanne en bevindt me in het mathematics schoollokaal.
De teacher geeft twee uren onafgebroken les en iedereen doet mee. Op basis van een door de studenten gemaakte toets worden de vraagstukken doorgenomen. Ook studenten die een onvoldoende hebben voor een vraag, mogen voor het schoolbord gaan staan om het uit te leggen. En als ze het niet weten, geen nood: iedereen mag helpen. Het is echt een groepsproces, prachtig. Wat een interesse en commitment. Joseph zit naast me en legt me dingen uit die ik niet begrijp. Op mijn beurt laat ik hem andere oplossingen zien voor de uitgebreide rekensommen die hij maakt. En een identieke uitkomst. Hij grijnst breed en wil precies weten wat ik gedaan heb. Zo leuk!
Na twee uren zitten ben je wel toe aan een toiletbezoek. Studenten naast me roepen vol afgrijzen: Marion, je hebt een hele blauwe arm! Ik kijk naar mijn geliefde rechter ledemaat en inderdaad, ik verander langzaam in een smurf. Doet het pijn?, vragen ze, reageer je allergisch op lactose? Ik lach en zeg dat ik het echt niet weet, dit heb ik nog nooit meegemaakt. Een enkele gedachte aan bloedvergiftiging vliegt door mij heen, maar die gedachte bonjour ik snel weer mijn linkeroor uit. Later blijkt dat DEET ervoor zorgt dat verf heel gemakkelijk afgeeft. En in de bus heb ik dicht tegen Steve aan geklemd gezeten. Die een nieuw blauw en ongewassen overhemd aan heeft.
Daarna is het tijd voor de lunch: witte rijst, kip, saus en een schep bruine bonen. Twee meiden schuiven bij ons aan tafel aan en er volgt een hilarisch gesprek over ‘meeize’. Corn? Mais? Neeeeee, ‘meeize’! Als we het niet eens worden over wat het precies is, springt ze op, rent naar haar kamer en komt even later met een halve maiskolf terug. Zie je wel! Intussen spoelt een heftige bui de prachtig aangelegde en onderhouden tuin schoon. Het klaart net op tijd op voor het sporten. Voetbal, korf- en volleybal, en ik maar foto’s maken. Dan vormt zich een kring met zingende en lachende vrouwen. Afrikaanse en Hollandse liedjes vullen de lucht met vrolijke klanken, handengeklap en een djambee. Ze dagen elkaar uit en ja hoor, de onvermijdelijke vogeltjesdans zorgt voor grote hilariteit.
Rond 15 uur nemen we afscheid met de belofte morgen weer terug te keren. Maar er is geen tijd om te rusten: het feitelijke verslag moet nog geschreven worden, het sfeerverslag en het creatieve. Een uur lang praat ik met vier anderen over gedichten, over emoties en het vertalen daarvan. Vertel hen dat een gedicht niet per se hoeft te rijmen. We maken er wat moois van. Een non schrijft voor ons op wat ‘welkom’ is in Chichewa, hun taal. Takulandirani ku Malawi. Welkom in Malawi. En dat voelen we ons zeker. Het wordt de titel van ons verslag.
Witte rijst met kip en een banaan later sluiten we de dag af met een groepsevaluatie. Morgen een spannende dag: onze studenten gaan hun twin ontmoeten! En ik ga weer op zoek naar Klaas Vaak. Slaap lekker.
Paris by night. Onder ons schuift de lichtstad met bonte kleuren het donker in. De Eiffeltoren ontlokt kreten van bewondering. Het vliegtuig is gevuld met vrolijke meidenstemmen, het mannelijk gebrom ver in de minderheid. Yanoula’s heldere lach klinkt boven alles uit. We zijn nu echt op weg naar Lilongwe!
De onderwijsexpeditie begint voorspoedig als Pim, onze taxichauffeur, zijn bus voorrijdt om de Bredase studenten naar België te vervoeren. De ouders zijn maar wat blij dat we erbij zijn. Het is niet niks om je dochter naar het verre Afrika te zien vertrekken.
De tijd in Brussel vliegt voorbij in de bonte melange van 42 Malawigangers, stoere vaders en soms betraande moeders. Nog even een hapje eten – de panini met omelet en bacon smaakt bijzonder goed – en dan naar de douane. Deze blijkt een lichtelijke hindernis te zijn voor Agnes. Boosdoener: haar haarspeld. Na achterlating van een flesje aceton en een bijna lege fles zonnebrand mag ook zij doorlopen.
In Parijs stapt een nieuwe lichting reizigers in, zoekend naar de juiste stoelnummers. Nog wat kerosine bijtanken en dan stijgt onze zilveren vogel weer op, de donkere nacht in. De muziek in het vliegtuig is… bijzonder. Zenuwslopend, van klarinet naar opzwepende Indiase klanken. Echt ontspannen word je er niet van. Onrustig val ik in een lichte slaap.
Rond middernacht gaan ineens alle lichten aan: dinner is served! Verbouwereerd kijken we de stewardessen aan, maar tasten dan toe. Het smaakt goed na zo’n lange reisdag. De nacht kabbelt voorbij, terwijl slaap wordt vermengd met waakzaamheid. Dan wordt het om 5 uur weer licht. Niet van de opkomende zon, maar van een licht ontbijt. Addis Ababa is nabij.
Ongeduldig wachten we tot de trap wordt gekoppeld aan het vliegtuig, we willen naar buiten! De lucht is warm, omarmt ons. Helaas moeten we naar binnen, de terminal in. De vakantiesfeer slaat met een klap toe. Bazaars, restaurants, en vooral kleurrijke Afrikaanse mensen. We kijken onze ogen uit. Al snel is het tijd om te boarden. De rij die eerst voor het toilet staat, heeft zich verhonderdvoudigd voor de gate. Wat een toevloed aan mensen, dit gaan we nooit op tijd redden. Gelukkig wacht de crew op ons.
Het nieuwe vliegtuig is een stuk jonger en dat is maar goed ook, want we moeten veel tijd inhalen. Ook hier worden we verwend met een heerlijke maaltijd. De uren vliegen voorbij en voor we het weten staan we weer op Afrikaanse bodem. Lilongwe! Het hartelijk onthaal tovert een blije lach op de vermoeide gezichten. De douane heeft zelfs tijd voor een praatje en grapje. Drie bussen vervoeren ons en onze bagage naar Msamba Catholic Center.
Aan de overkant van de drukke straat is een markt. Mensen kijken net zo naar ons als wij naar hen. Ze lachen en vragen hoe het met je gaat.
Naast ons complex is een sportterrein waar jongens fanatiek strijden om de bal. Onze bondscoach moet hier maar eens naar talent komen zoeken. Maar niet nu. Serene rust op de veranda waar ik zit te typen. Het is half zeven en aardedonker. De krekels gaan onvermoeibaar door met hun live concert. We hebben het gehaald.
—
Edukans Onderwijs Expeditie naar Malawi van 26 april tot 10 mei 2014. Klik hier voor meer informatie.
Als ze de hoek om komt, ziet ze de rij al staan. Een sliert metalen kooien vol ongeduld wacht dampend tot de slagboom open gaat. Schokkerig trekt de kleine file steeds een stukje verder op. Als ze wil aansluiten, doemt in haar spiegel een grote bus op die vol bas claxonneert. Met een dot gas verder naar het Amphia, maar ook daar geen warme ontvangst. Vandaag kan Avans geen gebruik maken van die parkeerplaats. De minuten tikken meedogenloos verder, richting aanvang van de lessen. Ze rukt driftig aan haar stuur en rijdt naar de voorkant van de school, opgehouden door drie onwillige stoplichten. Dan maar het noodparkeerterrein op. Daar vindt ze dan eindelijk een mooi plekje. Mooi, denkt ze. Tot ze haar auto nog even wil verzetten. De wielen slingeren zand en steentjes in de rondte, maar wijken nog geen centimeter. Ze staat vast, de banden weggezakt in een kuil. Onder het mompelen van een verwensing haast zij zich naar de ingang.
Met de blauwe noodlokalen op het parkeerterrein van de Hogeschoollaan en de verbouwing aan de Lovensdijkstraat krimpt het aantal parkeerplaatsen in Breda. Het wordt steeds moeilijker om een plekje te vinden, als je het terrein al op mag. Het parkeerprobleem bij Avans wordt steeds groter en waaiert uit door de wijk. Discussies laaien hoog op onder studenten, medewerkers en buurtbewoners en men zoekt naar oplossingen. Openbaar vervoer? Je zit bijna op schoot bij je medereizigers, en dan heb je nog geluk dat je in de bus past. Carpoolen? Moeilijk realiseerbaar vanwege wisselende aanvangstijden, maar zeker het uitzoeken waard. Zoveel mogelijk op de fiets komen dan? Zelfs hier wordt het parkeerprobleem merkbaar: de stallingen puilen uit en fietsen worden vastgesnoerd aan palen en bomen.
Word ik hier zomaar aan de kant gezet? Verroest!
Te laat komen doordat je je auto niet kwijt kunt is zeker vervelend. Met een zware tas door de regen lopen is ook naar. Gemopper en irritatie alom. Maar die irritatie verbleekt en verstomt bij het nieuws over Nigeria, waar vorige week tientallen studenten zijn gedood in de slaapzalen van hun universiteit. Een terreurorganisatie die tegen westers onderwijs is en het daarom nodig vindt studenten neer te maaien in hun slaap. Klaslokalen en onderwijs gaan in vlammen op. Is het dan zo erg dat we een stukje moeten lopen om bij onze school, ons werk te komen? Dat we creatieve oplossingen moeten zoeken? Het is vol, maar wel veilig bij Avans. In meer dan één opzicht.
Het is herfst. Seizoen van regen en vallend blad. De kleuren zijn prachtig: vlammend rood wisselt af met zonnig geel en pompoen-oranje. Ze zijn te fantastisch om te kunnen beschrijven. In dit jaargetijde komen ook veel depressies over drijven. Donkere wolken trekken zich samen en dreigen los te barsten. Hangende donderkoppen, hangende hoofden. Alles lijkt grauw en troosteloos. De zon laat zich niet zo vaak zien, dus zoeken we haar vaker binnen, vinden verlichting in kaarslicht.
Ook bij Avans vallen ze – soms bij bosjes – de studenten. Na een periode vol nieuwe ervaringen en indrukken en het wennen aan het studentenleven, wringt de werkelijkheid zich vastbesloten een weg naar voren. Is dit wat ik wil? Komen mijn verwachtingen uit? Zijn mijn inspanningen in verhouding tot het plezier dat ik uit deze studie haal? Ben ik dit? Studenten twijfelen. Over hun keuze om te gaan studeren. Het is bij nader inzien toch wel erg zwaar. Over hun keuze voor de opleiding. Voor de klas staan is helemaal niet zo leuk als ik dacht. Studeren is niks, ze gaan veel liever werken, of het buitenland lonkt met half geloken ogen.
Voor de opleidingen heeft het eveneens gevolgen. Hoeveel zijn er afgevallen? Kunnen er groepen samengevoegd worden? Handig voor het lesrooster en de belasting van docenten – minder groepen betekent immers minder lesgeven en meer rust om andere dingen te doen – maar het is altijd een beetje triest om het enthousiasme en (zelf)vertrouwen te zien wegebben bij een student die de prachtigste tijd van zijn of haar leven kan hebben.
In het hoger onderwijs is 1 februari een belangrijke datum. Stop je met je studie voor dit ijkpunt, dan krijg je eventueel nog de helft van je collegegeld terug en hoef je de ontvangen studiefinanciering niet terug te betalen. Je herkent de studenten die willen stoppen al snel. Huilend, in paniek, verdwaasd, gelaten. Kan ik iemand spreken? Ik MOET nu iemand spreken want ik zie het niet meer zitten. Een enkele keer kun je het voor ze oplossen. Je verwijst hem/haar door naar de studieadviseur, of naar de decaan. Schakelt een studieloopbaanbegeleider in die de student goed kent. Maar meestal kun je er niets aan doen en is het een gegeven, het zij zo.
Het zij zo… tot je eigen zoon laat weten dat hij twijfelt. Dat hij zijn opleiding ‘veel te sociologisch en maatschappelijk’ vindt in plaats van medisch. Dat hij het helemaal niet ziet zitten om met deze ‘onzin’ verder te gaan. Dan bezie je de situatie ineens met heel andere ogen. Vroeger was switchen van studie niet zo’n ramp. Zestien jaar student-zijn kwam vaker voor. Maar met de huidige ontwikkelingen ziet het er niet rooskleurig uit. De OV-jaarkaart van de baan in 2015, de basisbeurs die verdwijnt. En hoe moet het nu met die kamer in Maastricht? Zoekt hij daar een baan om de tijd tot het volgende studiejaar te overbruggen, zodat hij in dat gezellige studentenhuis bij zijn vrienden kan blijven? Of komt hij terug naar huis? En die baan, zo gemakkelijk is dat allemaal niet. Die liggen niet voor het oprapen, zelfs als je goed zoekt. Zoveel zaken waar opnieuw over nagedacht moet worden, zaken die geregeld moeten worden.
Maar er zijn ook voordelen: hij heeft nu alle tijd om naar een passende studie te zoeken, eentje die hij écht wil. En hij kan nog alle kanten op. Misschien wordt hij wel brandweerman. Game-designer. Dokter. Of astronaut!
Heb je zelf wel eens getwijfeld aan je studie? Of worstelde je kind hiermee? Ik hoor het bijzonder graag.
Halloooooooooooo? Mijn stem schalt door het huis als ik thuis kom van het werk, in de hoop op een echo in de verte. Twee bromstemmen geven antwoord. Yes! Mijn jongste zoon is ook thuis. In augustus is hij uitgevlogen naar een studentenhuis bij Maastricht. Samen met twee vrienden uit ons dorp en nog drie andere jongeren vindt hij inmiddels zijn weg in het studentenleven. Twee aan twee koken voor de zeskoppige huisploeg. Samen aan tafel in de grote keuken. Een beetje opruimen en poetsen. Met de trein of fiets naar de universiteit. En natuurlijk ook studeren. Het gaat goed met hem!
In Uitvlucht beschreef ik wat ik voelde bij de gedachte dat Sean het nest ging verlaten. Gelukkig blijkt het allemaal best mee te vallen. We houden contact via Skype, via WhatsApp en sms’jes. Bellen doen we niet vaak, dat vindt hij niet zo prettig. En gelukkig woont Nick nog thuis, al moesten we wel allebei wennen aan de andere positie aan de eettafel. En de gewijzigde hoeveelheid voedsel.
Maar nu is mijn jongste weer even thuis! Zijn lange lijf holt bij me weg als ik hem een knuffel wil geven. In de hoek van de keuken weet ik hem te pakken te krijgen, onder luid protest – maar dat klinkt niet echt heel serieus. ’s Avonds zitten we met zijn vieren – mijn partner is ook gearriveerd – rond tafel aan de Chinese maaltijdsoep. Met omeletreepjes, taugé, uitjes en ketjap als garnering. Het smaakt goed en de gesprekken zijn even dwaas als voorheen.
Het is wel een hele toer om alle agenda’s goed op elkaar af te stemmen. De jongens gaan regelmatig naar hun pa. En daar is ook nog V-man’s huis, dat bewoond wil worden. Ieder weekend is het afwachten hoe de afspraken lopen.
Niet alleen mijn oudste zoon en ik zijn blij als Sean thuis komt, maar ook zijn grote kleine behaarde vriend, Bandit. Al gedraagt die zich in het begin als de beledigde onschuld, verontwaardigd door zijn baasje’s afwezigheid. Al gauw echter spint katerkop als een razende: hij heeft zijn vertrouwde plekje weer kunnen innemen: op bed, warm en knus weer verenigd met zijn jonge meester. De vogel was gevlogen, maar deze kater heeft hem inmiddels weer weten te vangen. Al is dat maar van korte duur.
Allemaal een heel fijn weekend. Is jullie volière ook weer gevuld?
DOLDRIEST 